از کجا بفهمیم گوشی روت شده؟

منظور از اصطلاح روت کردن (Rooting) یا جیلبریک (Jailbreak) در دستگاه‌های موبایل اینه که قفل سیستم عامل گوشی رو باز کنیم و محدودیت‌هایی که کمپانی سازنده به شکل پیشفرض روی سیستم اعمال کرده رو برداریم. بنابراین وقتی یه گوشی روت شده باشه، به این معناست که قبلاً مورد استفاده قرار گرفته و یا تنظیماتی خارج از کارخونه روی اون اعمال شده. به همین دلیل همونطور که فابریکی یا تعویضی بودن قطعات موبایل برای کاربر مهمه، وضعیت روت گوشی هم اهمیت داره. تو این مطلب ضمن بررسی مزایا و معایب روت، 3 روش تشخیص روت بودن گوشی رو هم توضیح میدیم.

روت شدن گوشی چیست؟

روت شدن به فرآیندی میگن که طی اون کاربر دسترسی ادمینی به سیستم عامل گوشی پیدا می‌کنه. لغت root به معنای ریشه است و دسترسی روت یعنی دسترسی ریشه‌ای به تنظیمات گوشی؛ به شکلی که می‌تونین خیلی از تنظیمات اساسی گوشی رو مطابق میل خودتون تغییر بدین.

کمپانی‌های سازنده گوشی،‌ محدودیت‌های مشخصی رو برای تنظیمات گوشی در نظر می‌گیرن تا از دست‌کاری تنظیمات اساسی گوشی جلوگیری کنن. اما وقتی گوشی روت بشه، کاربر کنترل بیشتری روی دستگاه داره و می‌تونه این تنظیمات اساسی رو هم تغییر بده!

هدف از روت کردن گوشی معمولاً افزودن قابلیت‌های جدید به گوشیه. قابلیت‌هایی که به‌دلیل محدودیت‌هایی که کمپانی سازنده در نظر گرفته، فعال نیستن و فقط بعد از روت شدن گوشی میشه اونا رو فعال کرد. البته از اونجایی که گوشی روت شده از حالت استاندارد خودش خارج میشه، در برابر مشکلات امنیتی مثل ویروس و بدافزار آسیب‌پذیرتر خواهد بود و دیگه به اندازه گوشی فابریک ایمن نیست. به همین دلیل روت کردن در کنار مزایای خودش، معایبی هم داره که در ادامه بیشتر بهش می‌پردازیم.

در حالی که تو گوشی‌های اندروید عموماً از اصطلاح روت کردن استفاده میشه، تو گوشی‌های ایفون از اصطلاح جیلبریک یا Jailbrake برای اشاره به این فرآیند استفاده می‌کنن. بنابراین روت با جیلبریک اساساً فرق چندانی نداره و به‌طورکلی گوشی روت یا جیلبریک شده گوشی‌ای هست که تنظیمات اساسی اون دست‌کاری شده.

راه‌های تشخیص روت شدن گوشی

سه روش تشخیص روت بودن گوشی وجود داره که به شما میگه آیا گوشی موردنظر قبلاً روت شده یا نه:

• از طریق تنظیمات

این روش تو همه موبایل‌ها جواب نمیده اما امتحانش ضرری نداره. برای این کار مراحل زیر رو طی کنین:

1. وارد تنظیمات بشین.

2. تو منوی تنظیمات گزینه About یا About Phone رو انتخاب کنین.

3. گزینه Status رو انتخاب کنین.

4. به گزینه Device Status توجه کنین.

اگر تو قسمت Device Status عبارتی مثل Official به معنای رسمی رو مشاهده کردین، به این معناست که گوشی موردنظر روت نشده و نرم افزار رسمی کمپانی سازنده روش نصبه. اما اگر توضیحات اضافه‌ای تو این قسمت وجود داشت، می‌تونه به معنای روت شدن گوشی باشه.

• از طریق برنامه

یکی از اپلیکیشن‌های محبوب برای بررسی و تست روت بودن گوشی‌های اندروید، اپلیکیشن Root Checker هست. بعد از نصب این برنامه، مدل گوشی رو از منوی برنامه انتخاب کنین تا با استفاده از گزینه Verify Root متوجه بشین که آیا گوشی روت شده یا نه. این نرم افزار وضعیت دسترسی گوشی رو چک میکنه و تشخیص میده که آیا نرم افزار سیستم عامل گوشی دست‌کاری شده یا خیر.

• از طریق شبیه‌ساز

شبیه‌ساز Terminal Emulator نرم افزاری برای شبیه‌سازی فضای ترمینال لینوکس در گوشی‌های اندرویده. با استفاده از این شبیه‌ساز، می‌تونین دستوراتی رو که تو گوشی‌های روت شده فعال میشن تست کنین تا متوجه بشین که آیا گوشی روت شده یا نه.

این نرم افزار رو می‌تونین از گوگل پلی دانلود کنین. بعد از نصب و راه‌اندازی، تو قسمت پنجره ترمینال عبارت Su رو نوشته وکه گزینه Enter رو بزنین. اگر گوشی روت شده باشه، در جواب این فرمان نماد $ نشون داده میشه؛ اما در صورتی که نرم افزار گوشی نسخه رسمی و روت نشده اون باشه، ارور Command not Found رو مشاهده می‌کنین.

مزایای روت شدن گوشی

روت یا جیلبریک کردن یه دستگاه دریچه‌ای برای شخصی‌سازی دستگاه باز می‌کنه. کاربر میتونه قابلیت‌هایی رو به دستگاه روت شده اضافه کنه که تو نسخه فابریک و کارخونه‌ای وجود نداشته. ازجمله مزایای روت شدن گوشی میشه به این موارد اشاره کرد:

• حذف اپلیکیشن‌های پیش فرض

اکثر تولیدکننده‌های گوشی اپلیکیشن‌هایی رو به شکل پیش‌فرض روی گوشی نصب می‌کنن که در حالت عادی قابل پاک کردن نیست. اما وقتی گوشی روت شده باشه، میشه این اپلیکیشن‌ها رو حذف کرد و فضای ذخیره‌سازی بیشتری به‌دست آورد.

• شخصی‌سازی

با روت کردن گوشی کلی گزینه برای شخصی‌سازی فضای گوشی در اختیار شما قرار می‌گیره. برای مثال می‌تونین تم‌ها و فونت‌های مختلف رو روی گوشی نصب کنین و تنظیمات رو طوری تغییر بدین که در حالت پیش‌فرض ممکن نبود.

• افزایش اختیار اپلیکیشن‌ها

بعضی اپلیکیشن‌ها نیاز به دسترسی روت برای حداکثر کارایی دارن. مثلاً نوع خاصی از فایل منیجرها یا اپلیکیشن‌های بک‌آپ برای تأمین امنیت حداکثری نیاز دارن تا به فضای روت شده گوشی دسترسی داشته باشن.

• نصب سیستم عامل‌های جدید

اگر کاربر از نسخه رسمی اندروید خسته شده باشه و یا امکاناتی می‌خواد که تو این نسخه نیست، با روت کردن می‌تونین سیستم عامل رو تغییر بدین و رام‌های (ROM) شخصی‌سازی شده که امکانات، رابط کاربری و تنظیمات متفاوتی دارن رو نصب کنین.

• بهبود عملکرد

با روت کردن حتی می‌تونین عملکرد سخت افزارهای گوشی رو هم مدیریت کنین. مثلاً میشه ظرفیت کار پردازنده رو افزایش داد تا گوشی با سرعت بیشتری کار کنه _که باعث مصرف باتری بیشتر میشه_ و یا عملکرد پردازنده رو محدود کرد تا عمر باتری افزایش پیدا کنه.

معایب روت شدن گوشی

همونطور که گفتیم استفاده از گوشی روت یا جیلبریک شده کاملاً بی‌خطر نیست و می‌تونه مشکلات امنیتی به بار بیاره. در اینجا مهم‌ترین معایب روت شدن گوشی برای گوشی‌های اندروید و آیفون رو بررسی می‌کنیم:

معایب روت شدن گوشی‌های اندروید

• شکاف امنیتی

روت کردن گوشی باعث میشه تا تدابیر امنیتی که به شکل پیش‌فرض روی دستگاه نصب شده از بین بره و گوشی در برابر ویروس و بدافزارها آسیب‌پذیر بشه؛ ویروس‌هایی که قادر به نفوذ به گوشی‌های روت نشده نیستن!

• اپلیکیشن‌های خرابکار

استفاده از اپ استورهای نامعتبر و متفرقه که اپلیکیشن‌های مخصوص برای گوشی‌های روت شده رو ارائه میدن، ریسک زیادی به همراه داره؛ چراکه این اپ استورها حساسیت کمتری نسبت به امنیت اپلیکیشن‌ها دارن و ممکنه خیلی از اپلیکیشن‌هایی که از اونا دانلود میشه، آلوده به ویروس باشن.

• از دست دادن آپدیت‌های رسمی

آپدیت‌های رسمی که توسط کمپانی سازنده گوشی ارائه میشه، برای پچ کردن گوشی و رسیدگی به آسیب‌پذیری‌های امنیتی ضروری هستن. نصب این پچ‌ها روی گوشی‌های روت شده به‌سختی انجام میشه و یا گاهی اصلاً انجام نمیشه که باعث میشه گوشی از جدیدترین پچ‌های امنیتی محروم بشه.

• عدم نصب اپلیکیشن‌های بانکی

بسیاری از اپلیکیشن‌های بانکی برای محافظت از اطلاعات مشتریان و جلوگیری از نفوذ هکرها، اجازه نصب اپلیکیشن روی دستگاه‌های روت شده رو نمیدن.

• هنگ کردن

گاهی اوقات به‌دلیل روت یا جیلبریک شدن گوشی، باگ‌های نرم افزاری به‌وجود میان که باعث کندی عملکرد گوشی و یا هنگ و کرش کردن اپلیکیشن‌ها میشن.

• ریسک خرابی گوشی

اگر موقع اجرای فرآیند روت یا جیلبریک کردن اشتباهی رخ بده، ممکنه باعث یه صدمه دائمی به نرم افزار گوشی بشه؛ طوری که نشه دیگه اون رو به حالت اولیه برگردوند و عملاً گوشی غیر قابل استفاده خواهد شد.

• از بین رفتن گارانتی گوشی

روت یا جیلبریک کردن گوشی برای اکثر شرکت‌ها به منزله نقض قوانین گارانتی هست و اگر مشکلی برای گوشی پیش بیاد، در صورت روت بودن گوشی، شرایط گارانتی شامل حال اون نمیشه.

معایب جیلبریک شدن گوشی‌های آیفون

در خصوص معایب جیلبریک شدن برای گوشی‌های آیفون باید بگیم که همه مواردی که بالاتر برای معایب روت شدن گوشی‌های اندروید گفتیم،‌ برای گوشی‌های آیفون هم صدق میکنه. علاوه‌بر اونا، دو مورد دیگه هم هست که به شکل اختصاصی جزو معایب جیلبریک شدن گوشی‌های آیفون محسوب میشه:

• عدم پشتیبانی از نسخه‌های جدید iOS

بعد از انتشار نسخه‌های جدید iOS، مدت زمان نسبتاً زیادی طول میکشه تا نسخه جیلبریک شده آن نیز منتشر و قابل استفاده بشه. به همین دلیل در این مدت زمان گوشی آپدیت نبوده و در برابر خطرات امنیتی آسیب‌پذیره.

• دشواری جیلبریک کردن گوشی‌های آیفون

فرآیند جیلبریک کردن گوشی‌های آیفون کار پیچیده و زمانبری هست و کوچک‌ترین اشتباه می‌تونه آسیب جدی به عملکرد گوشی وارد کنه.

آنروت کردن گوشی اندروید

برای آنروت کردن گوشی اندروید روش‌های مختلفی وجود داره که رایج‌ترین این روش‌ها رو مرور می‌کنیم:

• استفاده از اپلیکیشن SuperSU

اپلیکیشن SuperSU و اپ‌های مشابه مثل Magisk، همونطور که امکان روت کردن گوشی رو فراهم می‌کنن، امکان آنروت کردن (Unroot) رو هم ارائه میدن. تو اپلیکیشن SuperSU کافیه وارد اپ شده، گزینه تنظیمات رو بزنین، سپس گزینه Cleanup و بعد Full unroot رو انتخاب کنین تا فرآیند آنروت کردن گوشی انجام بشه.

• فلش کردن رام و نصب فریمور رسمی

همونطور که می‌دونین با فلش کردن تمام اطلاعات گوشی پاک میشه؛ پس بهتره قبلش از اطلاعات مهم بکاپ بگیرین. بعد از فلش کردن، فریمور (Firmware) رسمی گوشی رو دانلود کرده و اون رو نصب کنین تا گوشی به حالت عادی برگرده.

نکته مهم برای این روش اینه که باید حتماً از نسخه فریموری استفاده بشه که با مدل دستگاه مدنظرتون سازگاری داره.

• استفاده از اپلیکیشن‌های فایل منیجر پیشرفته

این روش هم مثل روش‌های قبلی باید حتماً توسط افراد حرفه‌ای و باتجربه انجام بشه تا آسیبی به گوشی نرسه:

1. ابتدا یه اپلیکیشن فایل منیجر با قابلیت دسترسی به روت نصب کنین (مثل ES File Explorer).

2. مجوز دسترسی به روت رو برای اپلیکیشن فعال کنین.

3. با استفاده از فایل منیجر، ‌به پوشه /system برین.

4. تو این قسمت، دنبال پوشه‌هایی به اسم bin یا xbin بگردین و فایل‌هایی که اسم su یا busybox دارن رو پاک کنین.

5. همچنین از پوشه /system/app فایل superuser.apk رو پاک کنین.

6. دستگاه رو خاموش و روشن کنین.

آنجیلبریک کردن گوشی آیفون

برخلاف اندروید که تو اون برای آنروت کردن گوشی می‌تونین از اپلیکیشن‌های مختلف استفاده کنین، برای آنجیلبریک کردن گوشی آیفون روش‌های این‌چنینی وجود نداره. تنها یه راه برای برداشتن جیلبریک و برگشت به نسخه رسمی نرم افزار iOS وجود داره و اونم برگردوندن گوشی آیفون به تنظیمات کارخونه هست. با این کار تموم تغییراتی که رو نرم افزار سیستم عامل گوشی انجام دادین پاک میشه و یه نسخه رسمی از سیستم عامل iOS روی گوشی نصب میشه. برای انجام این کار، آیفون رو با استفاده از کابل به کامپیوتر مک وصل کنین و سپس از مراحل زیر پیروی کنین:

1. اپلیکیشن iTunes رو باز کنین (تو بعضی از نسخه‌های مک می‌تونین از اپلیکیشن Finder استفاده کنین).

2. گوشی رو در حالت ریکاوری قرار بدین. نحوه قرار دادن آیفون در حالت ریکاوری برای مدل‌های مختلف متفاوته که می‌تونین با سرچ در اینترنت روش اون رو مطالعه کنین.

3. صبر کنین تا iTunes یا Finder گوشی رو شناسایی کنه و پیامی با دو گزینه Restore و Update بده.

4. گزینه Restore رو انتخاب کنین؛ حواستون باشه تا گزینه آپدیت رو نزنین؛ چراکه در اینصورت همچنان نسخه جیلبریک شده روی گوشی باقی می‌مونه.

5. صبر کنین تا iTunes/Finder آخرین نسخه رسمی از iOS که با دستگاه سازگاری داره رو دانلود کنه و اون رو روی گوشی نصب کنه تا همه‌چیز به حالت عادی برگرده (این فرآیند ممکنه چند دقیقه‌ای زمان ببره).

6. بعد از تکمیل مرحله 5، گوشی خودبه‌خود خاموش و روشن میشه. حالا سیستم عامل رسمی اپل روی گوشی نصبه و خبری از جیلبریک نیست.

سؤالات متداول

• منظور از روت کردن یا جیلبریک کردن گوشی چیه؟

روت برای اندروید (توسط برنامه Lucky Patcher یا…) و جیلبریک برای آیفون (توسط برنامه‌هایی مثل Cydia ،Tweak و…)،‌ فرآیندی هست که تو اون کاربر میتونه به تنظیمات و امکاناتی دسترسی داشته باشه که به‌طور پیش‌فرض توسط سازنده گوشی از دسترس خارج شده بودن. البته لازم به ذکره که به‌علت بالا رفتن اهمیت امنیت اطلاعات کاربران، این فرآیندها دیگه امروزه برای گوشی‌ها انجام نمیشه.

• روش تشخیص روت بودن گوشی چیست؟

برای تشخیص روت بودن گوشی میشه از اپلیکیشن‌هایی که تو این مطلب معرفی کردیم استفاده کرد. همچنین بعضی مواقع با رجوع به تنظیمات میشه روت بودن یا نبودن گوشی رو متوجه شد.

• آیا گوشی روت/جیلبریک شده بهتره؟

روت یا جیلبریک کردن اگرچه امکانات جدیدی به گوشی اضافه میکنه، اما ریسک‌های امنیتی به همراه داره و گوشی رو در برابر ویروس آسیب‌پذیر میکنه و گاهی اوقات نیز باعث کندی گوشی و کرش کردن اپلیکیشن‌ها میشه.

• آیا میشه گوشی روت شده رو به حالت قبل برگردوند؟

بله؛ تو گوشی‌های اندروید با استفاده از اپلیکیشن‌ها و تو آیفون با برگشت به حالت کارخونه _که در متن کامل توضیح داده شد_ میشه گوشی روت یا جیلبریک شده رو به حالت اولیه برگردوند.

• فایده روت/جیلبریک کردن گوشی چیه؟

حذف اپلیکیشن‌های پیش‌فرض، دست‌کاری تنظیمات اساسی گوشی، شخصی‌سازی فضای گوشی و… ازجمله مزایای روت کردن گوشی به حساب میان که در این مطلب کامل به این موضوع پرداختیم.

خلاصه اینکه…

روت کردن یا جیلبریک کردن گوشی به ما امکان میده تا تنظیمات اساسی گوشی مثل میزان کارکرد پردازنده‌ یا نصب فونت‌های خاص و… رو دستکاری کنیم. این کار اگرچه امکانات جدیدی رو در اختیار کاربر میذاره که تو گوشی‌های روت نشده در دسترس نیستن، اما معایبی هم داره؛ ازجمله اونا آسیب‌پذیر شدن گوشی در برابر باگ‌های نرم افزاری، بدافزارها، ویروس‌ها و سایر موارد امنیتی هست. همچنین تو این مطلب روش تشخیص روت بودن گوشی رو توضیح دادیم و دیدیم که چطور میشه گوشی‌های روت یا جیلبریک شده رو به حالت قبل برگردوند.

به‌طورکلی باتوجه به اهمیت امنیت اطلاعات تو این روزها، کمپانی‌های تولیدکننده گوشی بسیار روی امنیت سیستم عامل گوشی‌ها حساسند؛ ازاین‌رو خدمات پس از فروش و تمامی پشتیبانی‌ها مبنی بر اینه که سیستم عامل گوشی دست‌کاری نشده باشه. امروزه برای گوشی‌های اندرویدی در صورتی که خیلی ضرورت داشته باشه Bootloader رو آنلاک میکنن و روت رو انجام میدن که به هیچ‌وجه منطقی نیست و دیتا به خطر میفته؛ برای IOS ها هم میشه گفت که این کار شدنی نیست؛ چراکه اپل با آپدیت‌هایی که برای دستگاه‌های آیفون میده، عملاً کاربران رو مجبور میکنه که برای استفاده از خدمات اپل، سیستم عامل گوشی رو آپدیت کنن؛ چون آپدیت فورس ایفون نمیتونه رو ورژن‌های قبلی کار کنه!

چنانچه شما هم در این باره نظر و یا تجربه‌ای دارین، می‌تونین نظر خودتون رو با ما به اشتراک بذارین.