همه چیز درباره فرآیند بازیافت باتری موبایل

آیا تا به حال به این که قطعات موبایل مخصوصاً باتری موبایل چگونه بازیافت میشه فکر کردین؟ از اونجایی که باتری‌های لیتیومی که تو موبایل‌های هوشمند استفاده میشه حاوی مواد حساس و خطرناکه، بازیافت باتری موبایل باید طی یه فرآیند حساب شده و اصولی انجام بگیره تا آسیبی به محیط زیست نرسونه. علاوه‌بر اون بازیافت غیراصولی باتری موبایل می‌تونه آسیب جدی به تعمیرکاران موبایل برسونه؛ چراکه مواد درون باتری می‌تونه واکنش‌های سمی نشون بده و یا حتی به‌راحتی شعله‌ور بشه. در این مطلب قراره فرآیند بازیافت باتری های لیتیومی رو بررسی کنیم و ببینیم که نحوه بازیافت درست و بی‌خطر این باتری‌ها به چه شکل هست.

ضایعات باتری موبایل چیست؟

ضایعات باتری موبایل شامل باتری‌های خراب، قدیمی یا از کارافتاده‌ای میشه که دیگه قابل استفاده نیستن. این باتری‌ها معمولاً لیتیوم_یونی یا لیتیوم_پلیمری‌اند و پر از موادی مثل لیتیوم، کبالت، نیکل و گرافیت هستن. این مواد اگر به‌درستی مدیریت نشن، می‌تونن خطرات زیادی برای محیط‌زیست و سلامت انسان داشته باشن. برای مثال، وقتی باتری ایفون یا باتری سامسونگ رو با زباله‌های معمولی دور می‌ریزیم، ممکنه به خاک و آب‌های زیرزمینی نشت کنن و باعث آلودگی بشن. اگر هم باتری آسیب ببینه، ممکنه گازهای سمی آزاد کنه یا حتی آتش بگیره. سالانه تعداد زیادی از باتری‌های موبایل فرسوده شده و از گوشی‌ها خارج میشن تا با یه باتری جدید جایگزین بشن. این حجم از باتری‌های از کار افتاده اگر به شکل درست مدیریت و بازیافت نشن، می‌تونن مشکلات جدی برای محیط زیست به‌وجود بیارن.

چرا بازیافت باتری‌ها برای محیط زیست اهمیت داره؟

بازیافت باتری‌ها برای محیط‌ زیست خیلی مهمه چون باتری‌ها پر از مواد شیمیایی و فلزات سنگینی مثل لیتیوم، کبالت و نیکل هستن که اگر درست مدیریت نشن، می‌تونن به طبیعت آسیب جدی بزنن. وقتی باتری‌ها قاطی زباله‌های معمولی بشن، بعد اینکه دفن میشن، نشت مواد سمی ازشون باعث آلودگی خاک و آب‌های زیرزمینی میشه. این آلودگی به چرخه طبیعی آب و غذا وارد میشه و به سلامت انسان‌ها و حیوانات آسیب میزنه.

از طرف دیگه، باتری‌ها مواد قابل بازیافتی دارن که اگر دوباره استفاده بشن، می‌تونیم از استخراج بی‌رویه مواد خام جلوگیری کنیم. استخراج این مواد علاوه‌بر تخریب محیط‌زیست، انرژی زیادی میخواد و گازهای گلخانه‌ای تولید میکنه که باعث تغییرات جوی میشه؛ ضمن اینکه اکثر معادن استخراج کبالت از نظر شرایط کار برای نیروی انسانی وضعیت مناسبی ندارن. بازیافت باتری نه‌ تنها مانع هدررفت این منابع ارزشمند میشه، بلکه باعث کاهش زباله‌های الکترونیکی شده و به حفظ محیط ‌زیست کمک میکنه.

کدوم نوع باتری موبایل قابل بازیافت هست؟

تقریباً همه باتری‌های موبایل از جنس لیتیوم_یونی (Li-ion) و لیتیوم_پلیمری (Li-Po) هستن که کاملاً قابل بازیافت هستن. این باتری‌ها بیشترین استفاده رو تو موبایل‌های امروزی دارن چون سبک، قابل ‌شارژ و بادوامند؛ بنابراین فرقی نداره که گوشی از چه برندی باشه؛ باتری هواوی، باتری شیائومی و حتی دیگر باتری‌های گوشی‌های امروزی از همین نوع هستن. ضایعات باتری لیتیومی شامل موادی مثل لیتیوم، کبالت، نیکل و گرافیت میشه که هم ارزشمندند و هم از طرفی خطرناکند.

فلزات استخراج‌ شده از این باتری‌ها مثل کبالت و نیکل دوباره برای تولید باتری‌های جدید استفاده میشن. این کار نه تنها باعث کاهش نیاز به استخراج منابع طبیعی میشه، بلکه خطرات محیط ‌زیستی ناشی از دفن یا سوزوندن باتری‌ها رو هم از بین میبره.

علاوه‌بر این‌ها، باتری‌های قدیمی نیکل_کادمیوم (Ni-Cd) یا نیکل_هیدرید فلز (Ni-MH) هم تو دسته باتری‌های قابل بازیافت هستن. هرچند این باتری‌ها دیگه تو موبایل‌های مدرن خیلی استفاده نمیشن، ولی در صورت پیدا کردن این نوع باتری‌ها میشه اونا رو به مراکز بازیافت تحویل داد. بنابراین می‌تونیم بگیم همه باتری‌های موبایل قابلیت بازیافت دارن و میشه از اونا دوباره در چرخه تولید استفاده کرد.

مراحل بازیافت باتری موبایل

بازیافت باتری گوشی شامل چند مرحله اصلیه که هر کدوم برای جداسازی و استفاده دوباره از مواد داخل باتری طراحی شده. این مراحل معمولاً به شکل زیر هست:

1. جمع‌آوری و تحویل به مراکز بازیافت

باتری‌های قدیمی و خراب توسط کاربران یا تعمیرکاران موبایل به مراکز بازیافت یا محل‌های جمع‌آوری زباله‌های الکترونیکی تحویل داده میشه. این مرحله اولین قدم برای اطمینان از بازیافت درست باتری‌هاست.

2. طبقه‌بندی و جداسازی

باتری‌ها بر اساس نوعشون مثل لیتیوم_یونی یا نیکل_کادمیوم دسته‌بندی میشن تا هرکدوم با روش‌های مناسب بازیافت بشن. این کار به کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی و بازیابی مواد ارزشمند کمک میکنه.

3. تخلیه انرژی

باتری‌ها قبل از پردازش، از باقی‌مانده شارژ خالی میشن تا خطراتی مثل آتش‌سوزی یا انفجار کاهش پیدا کنه.

4. خرد کردن و جداسازی مواد

باتری‌ها در دستگاه‌های مخصوص خرد میشن. بعد از اون، مواد داخلی مثل فلزات کبالت، نیکل، لیتیوم و مواد غیرفلزی از هم جدا میشن.

5. پردازش شیمیایی

مواد جداشده مثل فلزات، با استفاده از روش‌های شیمیایی یا حرارتی تصفیه میشن. این مرحله باعث خالص‌سازی مواد و آماده‌سازی اونا برای استفاده مجدد میشه.

6. بازیافت و استفاده دوباره

فلزات و سایر مواد بازیافتی دوباره وارد چرخه تولید میشن؛ مثلاً برای ساخت باتری‌های جدید یا محصولات دیگه.

لازم به ذکره که این فرآیند اگر درست انجام نشه می‌تونه منجر به حوادث جدی و آسیب مالی و جانی بشه. به همین دلیل نباید افراد سعی کنن خودشون نسبت به بازیافت اقدام کنن. برای بازیافت اصولی و جلوگیری از آسیب به خود و محیط زیست، ضروریه که افراد باتری‌های خراب رو به مراکز بازیافت باتری تحویل بدن تا روند بازیافت به صورت اصولی و استاندارد طی بشه.

در باتری‌های لیتیومی چه فلزاتی قابل بازیافت هستند؟

باتری‌های لیتیومی (لیتیوم_یونی و لیتیوم_پلیمری) حاوی فلزات ارزشمند و قابل بازیافتی هستن که برای صنایع مختلف کاربرد دارن. این فلزات شامل موارد زیر میشن:

1. لیتیوم (Lithium): لیتیوم یکی از اجزای اصلی باتری‌های لیتیومی هست که به دلیل وزن سبک و ظرفیت بالای ذخیره انرژی استفاده میشه. بازیافت لیتیوم کمک میکنه تا نیاز به استخراج این فلز از معادن کاهش پیدا کنه.

2. کبالت (Cobalt): کبالت برای افزایش عملکرد و طول عمر باتری استفاده میشه. این فلز گرونه و استخراجش اثرات زیست‌محیطی و انسانی داره، به همین دلیل بازیافت اون اهمیت زیادی داره.

3. نیکل (Nickel): نیکل در تولید باتری‌ها نقش کلیدی داره و به ذخیره انرژی و پایداری بیشتر کمک میکنه. این فلز هم از طریق بازیافت به چرخه تولید برمی‌گرده.

4. مس (Copper): مس در اجزای مختلف باتری‌ها به‌ویژه در اتصالات الکتریکی و ترمینال‌ها استفاده میشه و یکی از مواد قابل‌بازیافت هست.

5. آلومینیوم (Aluminum): آلومینیوم معمولاً در بدنه یا فویل‌های داخل باتری استفاده میشه و به‌راحتی قابل‌بازیافت و استفاده مجدد هست.

چالش‌های بازیافت باتری در ایران به همراه راه‌حل

بازیافت باتری در ایران با چالش‌هایی مثل نبود زیرساخت‌های کافی، آگاهی کم مردم، هزینه بالای تجهیزات و نبود قوانین مناسب مواجه هست. برای حل این مشکلات باید سرمایه‌گذاری روی فناوری‌های پیشرفته بازیافت و ایجاد مراکز تخصصی انجام بشه. همچنین فرهنگ‌‌سازی از طریق رسانه‌ها و کمپین‌ها می‌تونه مردم رو نسبت به اهمیت بازیافت و خطرات زیست‌محیطی آگاه‌تر کنه.

یکی دیگه از موارد تأثیرگذار، تدوین قوانین الزام‌آور و ارائه مشوق‌های مالی برای شرکت‌های فعال در این حوزه هست که می‌تونه باعث تقویت فرآیند بازیافت باتری فرسوده موبایل بشه. همچنین ایجاد ایستگاه‌های جمع‌آوری محلی و همکاری با صنایع بزرگ هم از اقدامات مؤثر برای بهبود این وضعیته؛ اقداماتی که در کشورهای دیگه انجام شده و نتایج مثبتی به همراه داشته و ایران هم می‌تونه از این مسیر پیروی کنه.

مراکز بازیافت باتری در ایران

در ایران، خرید ضایعات باتری موبایل و بازیافت باتری‌های موبایل به‌تدریج در حال توسعه هست و در حال حاضر چندین مرکز و شرکت در این حوزه فعالیت می‌کنن. در تهران، مراکز متعددی برای خرید و بازیافت باتری‌های موبایل وجود دارن که پس از جمع‌آوری، این ضایعات رو به کارخانجات بازیافت منتقل می‌کنن. همچنین فروشگاه‌های زنجیره‌ای هایپراستار در تهران و برخی شهرهای دیگه، ایستگاه‌هایی برای جمع‌آوری باتری‌های استفاده‌ شده دارن. برای مثال، هایپراستار مرکزی در خیابان شریعتی یکی از مراکز بازیافت باتری‌های لیتیومی به حساب میاد. علاوه‌بر این، شرکت‌هایی مثل دیجی بازیافت در تهران، ضایعات موبایل و کامپیوتر رو جمع‌آوری و بازیافت میکنه. در مجموع، افراد برای تحویل باتری‌های فرسوده می‌تونن به مراکز فعال در این  زمینه مراجعه کنن و یا باهاشون تماس بگیرن تا از آدرس دقیق و نحوه جمع‌آوری و بازیافت مطلع بشن.

قیمت ضایعات باطری موبایل

قیمت ضایعات باتری موبایل به چند چیز بستگی داره. مهم‌ترینش اینه که باتری چه نوعی باشه و چه فلزایی داشته باشه. مثلاً باتری‌های لیتیوم_یونی که لیتیوم و کبالت دارن، معمولاً ارزش بیشتری دارن چون این مواد گرون‌تر و قابل بازیافتند.

مورد بعدی که تو این فرآیند مستقیماً روی قیمت باتری موبایل تأثیر داره، وزن باتریه. هرچی باتری سنگین‌تر باشه، مواد بیشتری داره و قیمتش بالاتره. البته وضعیت بازار فلزات هم خیلی مهمه؛ مثلاً اگر قیمت لیتیوم یا کبالت بالا بره، قیمت ضایعات هم بیشتر میشه.

از طرف دیگه، تمیزی و سالم بودن باتری هم مؤثره. اگر باتری باد کرده باشه یا مواد شیمیایی اون نشت کرده باشه، ممکنه قیمتش کمتر بشه چون بازیافتش سخت‌تره. در نهایت خود مراکز بازیافت باتری موبایل هم در تعیین قیمت تأثیرگذار هستن؛ چراکه بعضی مراکز قیمت بیشتری برای خرید ضایعات پیشنهاد میدن در حالی‌که بعضی دیگه ممکنه همون ضایعات رو ارزون‌تر خریداری کنن.

خطرات ناشی از عدم بازیافت باتری موبایل

اگر باتری‌های موبایل رو بازیافت نکنیم و همین‌جوری بندازیم دور، یه سری خطرات جدی برای محیط‌زیست و سلامت خودمون ایجاد می‌کنیم. این خطرات شامل این موارده:

1. آلودگی خاک و آب

باتری‌های خراب پر از مواد شیمیایی مثل لیتیوم، کبالت و نیکل هستن. وقتی این باتری‌ها به زباله‌های عادی اضافه بشن، ممکنه این مواد سمی نشت کنن و خاک و آب‌های زیرزمینی رو آلوده کنن که در نتیجه این آلودگی بعداً وارد چرخه غذایی ما میشه.

2. انتشار گازهای سمی

اگر باتری تو شرایط نامناسب مثل گرما یا فشار زیاد قرار بگیره، می‌تونه گازهای سمی آزاد کنه که باعث مشکلات تنفسی و آسیب به سلامتی میشه.

3. آتش‌سوزی و انفجار

باتری‌های لیتیومی اگر آسیب ببینن یا تحت فشار باشن، ممکنه منفجر بشن یا آتش بگیرن که نه ‌تنها خطرات جانی دارن بلکه زباله‌های دیگه رو هم آلوده می‌کنن.

4. هدررفت منابع طبیعی

باتری‌ها حاوی فلزات ارزشمند مثل لیتیوم و کبالت هستن. اگر بازیافت نشن، باید این مواد از معادن استخراج بشن که هم گرون و هم آسیب ‌زننده به طبیعت هستن.

5. تأثیر بر تغییرات اقلیمی

دفع غیراصولی باتری‌ها می‌تونه تولید گازهای گلخانه‌ای رو افزایش بده و باعث گرمایش جهانی بشه. در نتیجه همونطور که گفته شد، برای جلوگیری از این خطرات باید باتری‌های خراب رو به مراکز بازیافت تحویل داد تا به‌درستی مدیریت شده و دوباره ازشون استفاده بشه.

سؤالات متداول

خلاصه اینکه…

بازیافت باتری موبایل خیلی مهمه چون این باتری‌ها پر از فلزات ارزشمند مثل لیتیوم، کبالت و نیکل هستن که اگر درست مدیریت نشن، به محیط ‌زیست و سلامت انسان‌ها آسیب می‌زنن. باتری‌های دور ریخته ‌شده می‌تونن خاک و آب رو آلوده کنن، گازهای سمی تولید کنن یا حتی باعث آتش‌سوزی و انفجار بشن. از طرف دیگه، استخراج فلزات جدید برای تولید باتری‌های جدید، به منابع طبیعی و انرژی زیادی نیاز داره. با بازیافت، هم از این خطرات جلوگیری میشه، هم زباله‌های الکترونیکی کم میشن و هم مواد ارزشمند دوباره به چرخه تولید برمی‌گردن.