معرفی کامل انواع قطعات SMD موبایل

در دنیای تعمیرات موبایل، آشنایی با قطعات الکترونیکی پیشرفته مثل انواع قطعات SMD موبایل یکی از پایه‌ای‌ترین مهارت‌هاست. قطعات الکترونیکی SMD یا همون Surface Mount Device به اون دسته از قطعات موبایل گفته میشه که بدون نیاز به عبور پایه از سوراخ برد، مستقیماً روی سطح برد لحیم میشن. این قطعات باتوجه به اندازه‌ کوچک، وزن کم و قابلیت تولید انبوه، جای قطعات DIP یا پایه‌دار قدیمی رو توی طراحی بردهای مدرن گرفتن.

تو برد موبایل‌های امروزی، تقریباً تمام قطعات از نوع SMD هستن. به همین خاطر شناخت ساختار، عملکرد و نحوه تست قطعات smd و تعویضشون اهمیت زیادی داره. این مهارت نه فقط توی تعمیرات تخصصی برد موبایل، بلکه حتی در عیب‌یابی‌های اولیه هم می‌تونه کار راه‌انداز باشه.

تو این مطلب قراره قدم به قدم با مهم‌ترین قطعات ام اس دی موبایل آشنا بشیم و همراه با معرفی این قطعات ریز، راه‌های شناسایی این قطعات رو هم توضیح بدیم.

قطعات SMD موبایل چیست؟

قبل از معرفی قطعات  smdموبایل، بهتره اول ببینیم که اصلاً smd چیست؟ SMD مخفف Surface Mount Device  هست؛ یعنی قطعاتی که طراحی شدن تا مستقیم روی سطح برد مدار چاپی (PCB) نصب بشن، نه از طریق سوراخ‌های برد مثل قطعات DIP قدیمی.

تو روش مونتاژSMD ، قطعات با استفاده از دستگاه‌های مخصوص و خمیر لحیم (Solder Paste) روی برد قرار می‌گیرن و بعد با حرارت دادن توی دستگاه reflow، لحیم‌کاری کامل میشه.

این نوع قطعات معمولاً اندازه خیلی کوچیکی دارن و با توجه به اندازه و شکل قطعات  smdموبایل میشه بردهای خیلی کوچیک و سبک تولید کرد که عملکرد بالایی دارن و فضای کمتری اشغال می‌کنن.

از مقاومت و خازن گرفته تا آی سی گوشی و کریستال‌ها، همه‌شون یه نسخه SMD دارن که توی برد موبایل استفاده میشن. البته تعمیر یا تعویض این قطعات به ابزار دقیق و مهارت بالا نیاز داره، چون به‌خاطر سایز قطعات smd موبایل بدون ابزار و یا با یه هویه ساده، نمیشه تعمیر دقیقی انجام داد و حتماً در کنار تجربه و مهارت، ابزار تعمیرات موبایل تخصصی لازمه کاره.

به‌طور خلاصه، SMD یعنی قطعه‌ای که روی سطح برد نصب میشه، کوچیکه، کاربردیه و تو دنیای موبایل نقش مهمی داره.

انواع قطعات SMD موبایل

توی برد موبایل با کلی قطعه SMD سروکار داریم که هر کدوم یه وظیفه مشخص دارن. در اینجا به بررسی دسته‌بندی قطعات SMD می‌پردازیم؛ چرا که آشنایی با انواع قطعات SMD گوشی به شما در شناسایی قطعات SMD روی برد کمک میکنه:

1. مقاومت (Resistor – R)

از مقاومت برای محدود کردن جریان (در بخش‌های مختلف مدار)، تقسیم ولتاژ یا Pull-up/Pull-down خطوط سیگنال استفاده میشه که نمادش حرف R هست. در ادامه به انواع مقاومت اشاره می‌کنیم:

• A: مقاومت ثابت

مقاومت‌های ثابت مقدار ثابتی از مقاومت دارن و تغییر نمی‌کنن. این مقاومت‌ها معمولاً با نوار رنگی برای نشان دادن مقدار مقاومت و تلورانس استفاده میشن.

• مقاومت فیوزی

مقاومت‌های فیوزی نوعی از مقاومت‌های ثابت هستن که در صورت عبور جریان بیشتر از حد مجاز، رشته سیم داخلی اونا می‌شکنه و از مدار محافظت می‌کنه. این مقاومت‌ها معمولاً در مدارهای سری نصب میشن.

• B: مقاومت متغیر

مقاومت متغیر مقاومتیه که می‌تونه مقدار اون به‌صورت دستی یا توسط تغییرات محیطی (مانند دما یا ولتاژ) تغییر کنه. این نوع مقاومت‌ها قابلیت تنظیم دارن و بسته به نیاز در مدارهای مختلف استفاده میشن.

• پتانسیومتر (POT)

مقاومت‌های پتانسیومتر مقاومت‌های قابل تنظیم دستی هستن که با تغییر اونا میشه مقدار مقاومت رو در مدار تغییر داد.

• وریستور (VDR)

مقاومت‌های وریستور با تغییر ولتاژ تغییر می‌کنن. با افزایش ولتاژ، مقاومت اونا کاهش پیدا میکنه و انرژی اضافی به گراند منتقل میشه تا از آسیب به مدار جلوگیری شود.

• ترمیستور (PTC / NTC)

ترمیستورها مقاومت‌هایی‌اند که حساس به دما هستن. در ترمیستورهای NTC با افزایش دما مقاومت کاهش پیدا میکنه و برای حفاظت از مدارها در برابر دماهای بالا استفاده میشه. به عبارت دیگه، قطعه ترمیستور، حسگر دما با مقاومت متغیره که برای کنترل دمای شارژ یا عملکرد باتری استفاده میشه.

• فتورزیستور (LDR)

مقاومت‌های فتورزیستور بسته به میزان نور محیط تغییر می‌کنند و در حسگرهای نور، فلاش دوربین و نمایشگرها به کار می‌روند.

• مقاومت MDR

مقاومت MDR تحت تأثیر میدان مغناطیسی تغییر میکنه و در گوشی‌های تاشو و دستگاه‌هایی مانند قطب‌نما و… استفاده میشه.

2. خازن (Capacitor – C)

خازن برای فیلتر نویز، ذخیره انرژی و پایدارسازی ولتاژ به کار میره و با حرف C مشخص میشه. خازن سرامیکی یکی از انواع قطعات SMD در موبایله که به‌دلیل جنس دی‌الکتریک سرامیکی خودشون، به این نام شناخته میشن. این خازن‌ها غیرقطبی هستن و به دما حساسیت زیادی دارن. از طرف دیگه، خازن تانتالیومی که در تولید گوشی‌های همراه به کار میره و جزو خازن‌های قطبی محسوب میشه.

3. سلف (Inductor – L)

سلف برای فیلتر فرکانس، ذخیره انرژی مغناطیسی و مدارات پاور کاربرد داره و با حرف L روی برد مشخص میشه.

4. دیود (Diode – D)

قطعه دیود، جریان رو یک‌طرفه عبور میده و شامل انواعی مثل: زنر، LED  و TVS (برای محافظت در برابر ولتاژ‌های غیرمنتظره مثل نوسانات ناشی از رعد و برق) میشه. همچنین، دیود ESD برای محافظت در برابر تخلیه الکترواستاتیکی در کنار آی‌سی‌های حساس قرار می‌گیره. دیود در طراحی مدارها و بردهای الکترونیکی با حرف D شناخته میشه.

5. ترانزیستور (Transistor – Q)

ترانزیستور تقویت‌کننده یا سوئیچ الکترونیکی برای کنترل ولتاژ یا جریانه که با حرف Q نشون داده میشه.

6. کریستال و اسیلاتور (Crystal/Oscillator – Y یا X)

کاربرد کریستال و اسیلاتور  تولید فرکانس دقیق برای مدارهای زمان‌بندی یا RF هست. در واقع کریستال قطعه‌ای هست که به‌تنهایی می‌تونه فرکانس تولید کنه، در حالی‌که اسیلاتور مداری هست که ممکنه از کریستال به‌عنوان بخش اصلی خود استفاده کنه. خرابی این قطعات می‌تونه باعث خاموشی گوشی یا عدم آنتن‌دهی بشه.

7. آی‌سی (IC – U)

مدارهای مجتمع (آی سی‌ها) برای پردازش، تغذیه، شارژ، صوت، تصویر و…، بخش اصلی مدارها هستن که معمولاً با U یا IC نشون داده میشن.

8. فیلتر (EMI/LC Filter – FL)

این قطعه برای حذف نویز و فیلتر سیگنال‌های فرکانسی کاربرد داره که شبیه مقاومت یا سلفه ولی کارکرد متفاوتی داره.

9. فیوز (Fuse – F)

برای محافظت در برابر جریان بیش‌ از حد، از فیوز استفاده میشه که قطع بودنش نشونه خرابی در مدار یا اتصال کوتاهه.

10. EMIFILTER (LC Filter)

ترکیب سلف و خازن روی خطوط دیتا یا آنتن برای حذف نویز طراحی شده. این قطعات معمولاً ظاهری مستطیلی و چندپایه دارن.

11. NFC / RF Coil

سلف‌های مخصوص مدارات بی‌سیم، مانند NFC یا آنتن‌ها (RF Coil)، پیچیدگی خاصی دارن و بسیار ریز هستن. این سلف‌ها در مدارات فرکانس رادیویی (RF) برای ایجاد میدان مغناطیسی و تنظیم امپدانس در ارتباطات بی‌سیم استفاده میشن و سلف‌های NFC هم معمولاً در فرکانس 13.56 مگاهرتز کار می‌کنن و برای انتقال داده‌ها یا انرژی به‌صورت بی‌سیم در دستگاه‌های مختلف مانند کارت‌های پرداخت، گوشی‌های موبایل و سیستم‌های پرداخت الکترونیکی کاربرد دارن.

12. Connector SMD

کانکتورهایی مثل کانکتور فلت ‌السیدی (مادگی)، باتری یا دوربین که با لحیم‌کاری سطحی به برد وصل میشن، معمولاً به‌منظور برقراری ارتباط بخش‌های مختلف دستگاه به برد اصلی استفاده میشن.

13. Switches / Buttons

این‌ها دکمه‌هایی مثل پاور و ولومند که روی برد نصب میشن و خرابیشون باعث اختلال در عملکرد دستگاه میشه.

14. SMD Antennas

این مورد همون آنتن‌هایی هستن که بدون کابل و مستقیماً روی برد، مخصوصاً برای وای‌فای و بلوتوث نصب میشن.

15. Regulator

رگلاتور قطعه‌ای هست که در مدار گوشی‌های موبایل برای تنظیم و تثبیت ولتاژ به کار میره و به‌وسیله اون، ولتاژ مورد نیاز برای قسمت‌های مختلف مدار تأمین میشه؛ اگر ولتاژ ورودی و خروجی یکسان باشه یا هیچ خروجی ازش دریافت نشه، نشان‌دهنده خرابی رگلاتور هست.

جدول کد قطعات SMD موبایل

قطعاً شکل قطعات smd موبایل رو دیدین، به دلیل زیادی ریز و کوچیک بودن قطعات SMD، نوشتن مشخصات کامل روی اونا مثل سایر قطعات موبایل امکان نداره. برای همین از کدگذاری عددی یا حروفی برای شناخت انواع قطعات  smdموبایل استفاده میشه.

این کدها معمولاً 2 یا 3 رقمی هستن که باید طبق جدول مخصوص به خودشون ترجمه بشن. در واقع نحوه تشخیص قطعات  SMDروی برد موبایل با استفاده از جداول مخصوص امکان‌پذیره که در ادامه چند مورد از اونا رو توضیح میدیم.

البته لازم به ذکره که برای سهولت کار، می‌تونین از نرم افزار کد قطعات  smd موبایل استفاده کنین تا راحت‌تر قطعات مختلف رو بشناسین.

1. کد مقاومت‌های SMD

مقاومت‌های SMD معمولاً 3 یا 4 رقمی هستن:

• کد 3 رقمی

مثل “103” یعنی: 10 × 10³ = 10000 Ω  یا همون 10kΩ

• کد 4 رقمی:

مثل “1002” یعنی: 100 × 10² = 10000 Ω یا 10kΩ (دقیق‌تر برای مقاومت‌های خاص)

• اگر کد “0” یا “000” باشه یعنی: مقاومت صفر اهم (جامپر)

2. کد خازن‌های SMD

خازن‌ها اکثراً بدون کد میان، چون مقدار خازن اون‌قدر کمه که باید با دستگاه اندازه‌گیری بشه. ولی اگر کد داشت:

• کد خازن مشابه کد مقاومته؛ مثلاً “104” یعنی 10 × 10⁴ = 100000 pF یا همون 100nF

نکته: همیشه واحد پیکوفاراد (pF) در نظر گرفته میشه، یعنی باید بعد از محاسبه اون رو به نانو فاراد (nF) یا میکرو فاراد (µF) تبدیل کنین.

مثال:

• 100,000 pF = 100nF
• 1,000,000 pF = 1µF

3. کد دیودها و ترانزیستورهای SMD

دیود و ترانزیستور معمولاً با کد حروفی مثل “A7″، “BZX”، “1AM” یا “Q1” مشخص میشن. این کدها استاندارد خاصی ندارن و باید از دیتاشیت یا جدول تطبیق (SMD Code Book) استفاده کنین تا متوجه بشین کد مربوط به چه نوع قطعه‌ای هست.

مثلاً:

• “A7” = دیود زنر 5.1V
• “1AM” = دیود شوکی (Schottky)

در ادامه جدول کاملی از کد قطعات SMD موبایل که شامل: «نوع قطعه، مقدار، کد و توضیحات» هست رو قرار میدیم که میتونه راهنمای مفیدی براتون باشه:

نکات خرید قطعات SMD گوشی

هنگام خرید قطعات SMD موبایل، توجه به نکاتی که در این قسمت مطرح می‌کنیم به شما کمک میکنه تا خرید بهتر و دقیق‌تری داشته باشین:

1. اورجینال بودن قطعه

• قطعه تقلبی ممکنه ظاهرش با قطعه اصل یکی باشه ولی عمرش کوتاهه یا اصلاً درست کار نمیکنه.
• آی‌سی‌ها و فیلترهای EMI ازجمله قطعاتی هستن که خیلی نمونه‌های تقلبی ازشون تو بازار هست.
• اگر قیمت قطعات خیلی پایین‌تر از حد معمول بود، شک کنین.
• حتماً برای تهیه قطعات از فروشگاه‌های معتبر و شناخته‌شده خرید کنین.

2. سازگاری با مدل گوشی

• بعضی قطعات مثل آی‌سی‌ها فقط با یه مدل خاص گوشی سازگار هستن. پس حتماً طبق شماتیک یا اطلاع دقیق از مدل گوشی، همون قطعه رو بگیرین.

3. شماره‌گذاری و کد روی برد

• بعضی مقاومت‌ها یا خازن‌ها ظاهرشون یکیه ولی مقدارشون فرق داره. قبل از خرید مقدارش رو از روی شماتیک یا قطعه سالم مشابه چک کنین.

4. توجه به ریز بودن قطعه

• اگر تازه‌کارین، سعی کنین قطعه‌های خیلی ریز (مثلاً اندازه 0201 یا کوچکتر) رو وقتی بخرین که مطمئن باشین می‌تونین نصبش کنین.

5. نوع بسته‌بندی (Tape / Reel / Cut Tape)

• بعضی فروشنده‌ها قطعه رو از رول بزرگ درمیارن و به‌صورت تکی یا نواری می‌فروشن. این موضوع توی قیمت، تمیزی و حتی سالم بودن قطعه تأثیر میذاره.

6. میزان مصرف و صرفه اقتصادی

• اگر قراره زیاد از یه نوع قطعه استفاده کنین _مثلاً مقاومت 100Ω یا خازن 100nF_، بهتره تعداد بالا و به‌صورت نواری بخرین؛ چون قیمت واحد پایین‌تر درمیاد.

7. موجود بودن ابزار نصب

• بعضی قطعات مثل آی‌سی‌های BGA یا LGA نیاز به هیتر و ابزار مخصوص برای برداشتن دارن.

سؤالات متداول

در پایان به سؤالات پرتکرار شما درباره قطعات اس ام دی موبایل پاسخ میدیم:

خلاصه اینکه…

قطعات SMD (Surface-Mounted Device)، قطعاتی هستن که روی سطح برد مدار لحیم میشن و به‌دلیل ابعاد کوچک و عملکرد بالا، کاربرد زیادی در موبایل‌ها دارن. این قطعات شامل انواع مختلفی مثل مقاومت‌ها، خازن‌ها، دیودها، ترانزیستورها و آی‌سی‌ها هستن که هرکدوم وظیفه خاص خودشون رو دارن؛ برای مثال، مقاومت‌ها جریان رو محدود میکنن، خازن‌ها انرژی ذخیره میکنن و دیودها جریان رو یک‌طرفه عبور میدن.

برای شناسایی قطعاتsmd موبایل از کدهای عددی یا حروفی استفاده میشه که باید طبق جداول مشخص تفسیر بشن؛ برای مثال، کد “103” برای مقاومت یعنی 10 kΩ و کد “104” برای خازن یعنی 100nF.

همچنین وقتی می‌خواین قطعه‌ای رو خریداری کنین، باید به نکاتی مثل اورجینال بودن، سازگاری با مدل گوشی، کدگذاری صحیح و نوع بسته‌بندی توجه کنین. همچنین از اینکه ابزار مناسب برای نصب قطعات ریز رو دارین اطمینان پیدا کنین و در صورت نیاز از مشاوره همکاران با تجربه استفاده کنین.

اگر شما همکاران گرامی تجربه‌ای در زمینه خرید، تعویض و یا تعمیر این قطعات ریز دارین، نظرتون رو با ما به اشتراک بذارین.